Odporność pszczół

Odporność pszczół – Wiadomości ogĂłlne

Podczas wielu wieków, w procesie ewolucji, owady, w tym nasze pszczoły, wykształciły szereg mechanizmów broniących je przed różnego typu chorobami, wirusami, grzybami. Sama budowa ciała pszczoły i jej naturalne powłoki obronne mają na celu ochronę przed wniknięciem wszelkich niebiezpieczych związków do wnętrza ich ciała. Niestety zdarzyć się może że różnego typu wirusy dostają się do ciała pszczoły i hemolimfy. Za hamowanie zakażeń wewnątrz ciała pszczoły, odpowiadzją 2 mechanizmy obronne, związane z hemolimfą. Są to odporność komórkowa i odporność humoralna. 

• Odporność komĂłrkowa – reakcje tej odporność są skierowane przeciwko wszelkiego rodzajom ciał obcych znajdujących się w hemolimfie pszczół, ktĂłrym udało się przedostać do ciała pszczoły. Z tego co narazie udało się dowieść to to Ĺźe reakcja obronna uzaleĹźniona jest głównie od wielkości ciała obcego, niĹź od jego budowy czy składu chemicznego.
• Odporność humoralna – reakcja humoralna na zakaĹźenie, podobnie jak i u innych owadĂłw, różńi się w sposĂłb zasadniczy od odporności humoralnej ssakĂłw i innych kręgowcĂłw. Po pierwsze cechuje ją mała swoistość, po drugie występowanie odporności humoralnej u owadĂłw nie jest związane z obecnością globulin odpornościowych. Odpornośc pszczół moĹźe mieć rĂłwnieĹź podłoĹźe behawiorystyczne, tzn. moĹźe wynikać ze sposobu zachowania tych owadĂłw w zakaĹźonej rodzinie. 

Odporność u pszczół można podzielić ze względu na jej charakter, na odporność naturalną tzw. fizjologiczną i odporność nabytą. 

• Odporność naturalna – uwarunkowana jest właściwościami anatomicznymi i fizjologicznymi organizmu, odczynami hemocytarnymi, właściwościami płynĂłw ustrojowych, wytwarzaniem substancji o działaniu hamującym lub niszczącym drobnoustroje.
• Odporność nabyta – uwarunkowana jest zachowaniem pszczół podczas choroby.

Dla osób bardziej żądnych wiedzy poniżej przygotowaliśmy dokładniejsze opisy poszczególnych procesów odpornościowych naszych pszczół. Serdecznie polecamy przeczytanie poniższych punktów. Ważne jest zarówno przy amatorskiej jak i zawodowej hodowli pszczół, poznanie tych procesów, co wg. autora zbliży i pozwoli zrozumieć każdemu pszczelarzowi lub miłośnikowi pszczół, procesy chroniące nasze pszczoły przed chorobami.

 

Odporność naturalna pszczół

 Odporność naturalna pszczół zależy w bardzo dużym stopniu od właściwości fizjologicznych naszych pszczół, w tym czerwia i pszczoły dorosłej. Odporność ta ujawnia się dopiero przy pierwszym kontakcie pszczoły z wirusem lub czynnikami chorobowymi. Odporność ta jest uwarunkowana genetycznie, lecz jest ona kształtowana przez warunki w jakim pszczoły bytują. Odporność ta zależy od rasy, wieku i stadium rozwojowego pszczoły. Dla przykładu na zgnilec złośliwy, kiślice, chorobe woreczkowatą czy grzybicę otorbielakową  choruje tylko czerw pszczeli. Doskonałym przykładem odporności jest fakt że niektóre rasy pszczół, w tym ich czerw jest odporny na jedną z najgroźniejszych chorób pszczelich, zgnilca złośliwego. Jednakże odporność naturalna może zostać przełamana przy ataku bardzo dużej ilości czynników chorbotwórczych (wirusy, grzyby, drobnoustroje) Odporność pszczół może być również związana z wiekiem pszczół. Potwierdzony został fakt że pszczoły starsze mają skłonność do zapadania na chorobę zarodnikowcową (nosemozę).

Wsród naturalnych czynników odpornościowych, bardzo ważną funkcję pełnią bariery, chroniące organizm pszczoły przed wniknięciem zakażenia do ciała pszczoły. Należą do nich:

• Okrywa ciała – Chroni ona ciało pszczoły przed zakaĹźeniem. Dzięki spefyficznej budowie anatomicznej oraz obecności substancji przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych, jest pierwszą barierą ktĂłra chroni pszczoły. Ciało owada pokrywa jednowarstwowy oskĂłrek (hypodermis), ktĂłrego komĂłrki wytwarzają zewnętrzną warstwę oskĂłrka martwego (kutikula). To właśnie stwardniała warstwa kutikuli impregnowana chityną i substancjami tłuszczowymi, chroni ciało pszczoły przed wpływem czynnikĂłw zewnętrznych. Chityna (substancja polisacharydowa) jest odporna na bardzo wiele enzymĂłw bakteryjnych, chociaĹź istniej kilka rodzaji bakterii ktĂłre wytwarzają chitynazę i są w stanie przeniknąć przez pancerz chitynowy. OprĂłcz chityny, rĂłwnieĹź kwasy tłuszczowe na powierzchni oskĂłrka posiadają silne właściwości bakteriobĂłjcze i przeciwgrzybiczne. 
• PrzewĂłd pokarmowy – dzięki pokrytemu chityną nabłonkowi wyścielającemu przewĂłd pokarmowy, błonach perytroficznych w jelicie środkowych i wielu innych procesach występujących w róşnych odstępach jelit, przewĂłd pokarmowy jest dobrze chroniony przed wniknięciem zakaĹźenia do ciała pszczoły. Trzeba rĂłwnieĹź wspomnieĹź Ĺźe w całym układzie pokarmowych pszczół i czerwia występuje szereg drobnoustroji ktĂłre hamują namnaĹźanie się szkodliwych bakterii.  
• Układ oddechowy – budowa tchawek i otoczenie przetchlinek włoskami, ktĂłre z czasem gdy pszczoła się dojrzewa, chroni je przed wniknięciem bakterii A.woodi do organizmu. Ze wzglęgu na okres dojrzewania, zakaĹźeniu ulegają wyłącznie pszczoły młode, ktĂłrych włoski nie zostały jeszcze schityznowane.

WaĹźne!!!

Domieszka spadzi w pokarmie pszczół wpływa szkodliwie na ich błony trawienna i nie powinno się zimować pszczół na tym miodzie. Miód spadziowy może prowadzić do biegunek i przepełnienia pszczół kałem. Uszkodzenie błon trawiennych może prowadzić również do pojawienia się Nosemozy, która rozwija się w tylnim odcinku jelita środkowego. Więcej.

 

 

Odporność komórkowa

W odporności komórkowej bardo dużą wagę odgrywają odczyny komórkowe. Należą do nich: fagocytoza, aglomeracja, inkapsulacja, tworzenie guzkiów, segregacja i tworzenie szczepów. 

• Fagocytoza – jest to zdolność polegająca na wychwytywaniu ciał obcych przez komĂłrki o właściwościach Ĺźernych. U pszczół zdolność do fagocytozy maja komĂłrki hemolimfy jak i tzw. komĂłrki osiadłe (patrz. segregacja poniĹźej), ktĂłre grupowane są w wielu miejscach ciała. Zazwyczaj fagocytoza rozpoczyna się po 4 godzinach od przedostania się ciała obcego do organizmu i osiąga maksymalne natężenie po 12 h, a po 24  godzinach proces ten ulega zakończeniu. 
• Aglomeracja – jest to proces otaczania ciał obcych w hemolimfie, ktĂłre są za duĹźe by ulec procesowi fagocytozy. KomĂłrki otaczają zrĂłdło zakaĹźenia (duĹźe ilości grzybĂłw i bakterii), by po 24 godzinach utworzyć wokół niego guzek. W guzku powstają komĂłrki o właściwościach trawiących ciała obce. 
• Inkapsulacja – pojedyńcze komĂłrki ciał obcych mogą zostać inkapsulowane, czyli otoczone częściowo lub w całości przez komĂłrki inkapsujące. Przylegają one ściśle do ciała obcego wokół ktĂłrego powstaje otoczka. Zazwyczaj Inkapsulacja rozpoczyna się po 24 h od wniknięcia ciała obcego do organizmu pszczoły i trwa do 48 godzin. Cały proces polega na unieruchomieniu, zahamowaniu rozwoju i czasami śmierci inkapsulowanych zarazkĂłw.
• Tworzenie guzkĂłw – jest to proces polegający na połączeniu procesu fagocytacji i agregacji. Proces tworzenia guzkĂłw, jest uruchamiany gdy w hemocelu nagromadzone zostały liczne ilości bakterii i innych ciał obcych. Hemocyty wypełnione są licznymi cząsteczkami fagocytującymi otaczają ciało obce (tak jak przy procesie fagocytozy) a następnie przyłączają się do nich zdrowe nie fagocytujące komĂłrki i pokrywają je. W efekcie wewnątrz znajdują się parę warstw komĂłrek fagocytujących, ktĂłre pokrywa warstwa zdrowych komĂłrek, tworząc guzek. Proces ten jest uruchamiany do obrony przed większym skupiskiem wirusĂłw i innych czynnikĂłw chorobotwĂłrczych u pszczół. 
• Segregacja – polega na fagocytowaniu i wychwytywaniu komĂłrek ciał obcych przez komorki osiadłe, nieruchome. Proces ten polega rĂłwnieĹź na wychwytywaniu przez komĂłrki substancji toksycznych. Niekiedy substancje te czasami przetrzymywane są w ciele pszczoły przez całe jej Ĺźycie. 
• Tworzenie skrzepĂłw – jest to proces polegający na uzupełnianiu tkanek ktĂłre powstają w róşnych przypadkach. Koagulacja, bo taką nazwę ma teĹź ten proces zapobiega utracie hemolimfy przez pszczoły i likwidacji uszkodzeń przez ktĂłre mogą dostać się liczne bakterie i wirusy. Ten proces jest szczegĂłlnie waĹźny przy inwazji warrozy ktĂłra bardzo często przebija się przez pancerz chitynowy pszczoły uszkadzając go w celu poĹźywienia się hemolimfą pszczół. To właśnie przez takie szczeliny do organizmu pszczoły dostają się róşne wirusy m.in. Nosemoza czy zgnilec złośliwy.

 Odporność Sekcyjna  i kolonijna

Odporność sekcyjna

Odporność sekcyjna pszczół jest ściśle związana z występowaniem substancji bakteriobĂłjczych w mleczku pszczelim, miodzie i kicie pszczelim. Jednym z najwaĹźniejszych kwasĂłw jest kwas 10-hydroksy-Δ²-decynowy ( trudne słowo :)) ktĂłry występuje w mleczku pszczelim. DuĹźe ilości tego kwasu występują u pszczół jest  odpornych na zgnilca złośliwego. Kit pszczeli zawiera terpiny, ktĂłre posiadają właściwości bakterio i grzybobĂłjcze. Właściwości antybakteryjne miodu związane są natomiast z dużą ilości cukrĂłw i oraz wytwarzaniem nadtlenku wodoru.

Odpornośc kolonijna

Nazywana jest również odpornością beharioralną pszczół i związana jest ona z szczególną dbałością o czerw pszczeli, szybkim wykrywaniu i usuwaniu z rodziny czerwia martewgo, czyszczeniu plastrów, zwłaszcza przez pszczoły odporne na zgnilca złośliwego.

 

Odporność humoralna

 W płynach i tkankach owadów, występują substancje o działaniu przeciwbakteryjnym. Nalęży do nich lizozym, substancje hemaglutynujące i bakteriocydyny. Ważną rolę w mechanizmach odporności naturalnej odgrywa melanizacja hemolify i odkładanie melaniny.

 

Melaniny – kolor oczy i włosĂłw

Od liczby i rodzaju cząsteczek melaniny w cebulce włosa zależy jego kolor. U blondynów zawartość tego składnika jest niska, a cząsteczki mają spiralną strukturę. Noworodki rasy białej nie mają w tęczówce melaniny, dlatego ich oczy są niebieskie. Melanina w tęczówce jest wytwarzana później. U innych ras człowieka melanina pojawia się w tęczówce jeszcze przed narodzeniem. Zaburzenia w biosyntezie melanin powodują występowanie albinizmu, natomiast ich podwyższony poziom wywołuje melanizm.

•  Lizozym – jest to ciepłochwiejna substancja ktĂłra występuje u pszczół zdrowych. Powoduje on rozpuszczenie bakterii w jego wstępnej fazie. Lizozym bierze udział w procesie odporności nabytej.
• Substancje hemoglutynujące – wiadomo Ĺźe występuja w hemolimfie pszczół, lecz obecnie trwają badania nad tymi właściwościami. 
• Bakteriocydyny -  bakteriobĂłjcze właściwości hemolimfy.
• Melanizacja – Melaniny powstają głównie na drodze utleniania i polimeryzacji związkĂłw fenolowych i są waĹźną grupą barwnikĂłw. W przypadku inwazji bakterii i wniknięciu ich do hemocelu (komĂłrki hemolimfy), dochodzi do odkładania melaniny w pobliĹźu otworĂłw lub całego ciała pasoĹźyta. Pojawia się ona zawsze po wystąpieniu odczyny hemocylarnego. Melanina odłoĹźona w ścianie otoczek lub guzkĂłw tworzy barierę nieprzepuszczalną. Hamuje ona wymianę gazową i wydalanie do hemolimfy, produktĂłw przemiany materii zarazkĂłw.