Odporność pszczół

Odporność pszczół – Wiadomości ogĂłlne

Podczas wielu wiekĂłw, w procesie ewolucji, owady, w tym nasze pszczoły, wykształciły szereg mechanizmĂłw broniÄ cych je przed róşnego typu chorobami, wirusami, grzybami. Sama budowa ciała pszczoły i jej naturalne powłoki obronne majÄ na celu ochronę przed wniknięciem wszelkich niebiezpieczych zwiÄ zkĂłw do wnętrza ich ciała. Niestety zdarzyć się moĹźe Ĺźe róşnego typu wirusy dostajÄ się do ciała pszczoły i hemolimfy. Za hamowanie zakaĹźeń wewnÄ trz ciała pszczoły, odpowiadzjÄ 2 mechanizmy obronne, zwiÄ zane z hemolimfÄ . SÄ to odporność komĂłrkowa i odporność humoralna.Â

• Odporność komĂłrkowa – reakcje tej odporność sÄ skierowane przeciwko wszelkiego rodzajom ciał obcych znajdujÄ cych się w hemolimfie pszczół, ktĂłrym udało się przedostać do ciała pszczoły. Z tego co narazie udało się dowieść to to Ĺźe reakcja obronna uzaleĹźniona jest głównie od wielkości ciała obcego, niĹź od jego budowy czy składu chemicznego.
• Odporność humoralna – reakcja humoralna na zakaĹźenie, podobnie jak i u innych owadĂłw, różńi się w sposĂłb zasadniczy od odporności humoralnej ssakĂłw i innych kręgowcĂłw. Po pierwsze cechuje jÄ mała swoistość, po drugie występowanie odporności humoralnej u owadĂłw nie jest zwiÄ zane z obecnościÄ globulin odpornościowych. Odpornośc pszczół moĹźe mieć rĂłwnieĹź podłoĹźe behawiorystyczne, tzn. moĹźe wynikać ze sposobu zachowania tych owadĂłw w zakaĹźonej rodzinie.Â

Odporność u pszczół moĹźna podzielić ze względu na jej charakter, na odporność naturalnÄ tzw. fizjologicznÄ i odporność nabytÄ .Â

• Odporność naturalna – uwarunkowana jest właściwościami anatomicznymi i fizjologicznymi organizmu, odczynami hemocytarnymi, właściwościami płynĂłw ustrojowych, wytwarzaniem substancji o działaniu hamujÄ cym lub niszczÄ cym drobnoustroje.
• Odporność nabyta – uwarunkowana jest zachowaniem pszczół podczas choroby.

Dla osĂłb bardziej ĹźÄ dnych wiedzy poniĹźej przygotowaliśmy dokładniejsze opisy poszczegĂłlnych procesĂłw odpornościowych naszych pszczół. Serdecznie polecamy przeczytanie poniĹźszych punktĂłw. WaĹźne jest zarĂłwno przy amatorskiej jak i zawodowej hodowli pszczół, poznanie tych procesĂłw, co wg. autora zbliĹźy i pozwoli zrozumieć kaĹźdemu pszczelarzowi lub miłośnikowi pszczół, procesy chroniÄ ce nasze pszczoły przed chorobami.

Â

Odporność naturalna pszczół

 Odporność naturalna pszczół zaleĹźy w bardzo duĹźym stopniu od właściwości fizjologicznych naszych pszczół, w tym czerwia i pszczoły dorosłej. Odporność ta ujawnia się dopiero przy pierwszym kontakcie pszczoły z wirusem lub czynnikami chorobowymi. Odporność ta jest uwarunkowana genetycznie, lecz jest ona kształtowana przez warunki w jakim pszczoły bytujÄ . Odporność ta zaleĹźy od rasy, wieku i stadium rozwojowego pszczoły. Dla przykładu na zgnilec złośliwy, kiślice, chorobe woreczkowatÄ czy grzybicę otorbielakowÄ Â choruje tylko czerw pszczeli. Doskonałym przykładem odporności jest fakt Ĺźe niektĂłre rasy pszczół, w tym ich czerw jest odporny na jednÄ z najgroĹşniejszych chorĂłb pszczelich, zgnilca złośliwego. JednakĹźe odporność naturalna moĹźe zostać przełamana przy ataku bardzo duĹźej ilości czynnikĂłw chorbotwĂłrczych (wirusy, grzyby, drobnoustroje) Odporność pszczół moĹźe być rĂłwnieĹź zwiÄ zana z wiekiem pszczół. Potwierdzony został fakt Ĺźe pszczoły starsze majÄ skłonność do zapadania na chorobę zarodnikowcowÄ (nosemozę).

WsrĂłd naturalnych czynnikĂłw odpornościowych, bardzo waĹźnÄ funkcję pełniÄ bariery, chroniÄ ce organizm pszczoły przed wniknięciem zakaĹźenia do ciała pszczoły. NaleĹźÄ do nich:

• Okrywa ciała – Chroni ona ciało pszczoły przed zakaĹźeniem. Dzięki spefyficznej budowie anatomicznej oraz obecności substancji przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych, jest pierwszÄ barierÄ ktĂłra chroni pszczoły. Ciało owada pokrywa jednowarstwowy oskĂłrek (hypodermis), ktĂłrego komĂłrki wytwarzajÄ zewnętrznÄ warstwę oskĂłrka martwego (kutikula). To właśnie stwardniała warstwa kutikuli impregnowana chitynÄ i substancjami tłuszczowymi, chroni ciało pszczoły przed wpływem czynnikĂłw zewnętrznych. Chityna (substancja polisacharydowa) jest odporna na bardzo wiele enzymĂłw bakteryjnych, chociaĹź istniej kilka rodzaji bakterii ktĂłre wytwarzajÄ chitynazę i sÄ w stanie przeniknÄ Ä‡ przez pancerz chitynowy. OprĂłcz chityny, rĂłwnieĹź kwasy tłuszczowe na powierzchni oskĂłrka posiadajÄ silne właściwości bakteriobĂłjcze i przeciwgrzybiczne.Â
• PrzewĂłd pokarmowy – dzięki pokrytemu chitynÄ nabłonkowi wyścielajÄ cemu przewĂłd pokarmowy, błonach perytroficznych w jelicie środkowych i wielu innych procesach występujÄ cych w róşnych odstępach jelit, przewĂłd pokarmowy jest dobrze chroniony przed wniknięciem zakaĹźenia do ciała pszczoły. Trzeba rĂłwnieĹź wspomnieĹź Ĺźe w całym układzie pokarmowych pszczół i czerwia występuje szereg drobnoustroji ktĂłre hamujÄ namnaĹźanie się szkodliwych bakterii. Â
• Układ oddechowy – budowa tchawek i otoczenie przetchlinek włoskami, ktĂłre z czasem gdy pszczoła się dojrzewa, chroni je przed wniknięciem bakterii A.woodi do organizmu. Ze wzglęgu na okres dojrzewania, zakaĹźeniu ulegajÄ wyĹ‚Ä cznie pszczoły młode, ktĂłrych włoski nie zostały jeszcze schityznowane.

WaĹźne!!!

Domieszka spadzi w pokarmie pszczół wpływa szkodliwie na ich błony trawienna i nie powinno się zimować pszczół na tym miodzie. Miód spadziowy może prowadzić do biegunek i przepełnienia pszczół kałem. Uszkodzenie błon trawiennych może prowadzić również do pojawienia się Nosemozy, która rozwija się w tylnim odcinku jelita środkowego. Więcej.

Â

Â

Odporność komórkowa

W odporności komĂłrkowej bardo duĹźÄ wagę odgrywajÄ odczyny komĂłrkowe. NaleĹźÄ do nich: fagocytoza, aglomeracja, inkapsulacja, tworzenie guzkiĂłw, segregacja i tworzenie szczepĂłw.Â

• Fagocytoza – jest to zdolność polegajÄ ca na wychwytywaniu ciał obcych przez komĂłrki o właściwościach Ĺźernych. U pszczół zdolność do fagocytozy maja komĂłrki hemolimfy jak i tzw. komĂłrki osiadłe (patrz. segregacja poniĹźej), ktĂłre grupowane sÄ w wielu miejscach ciała. Zazwyczaj fagocytoza rozpoczyna się po 4 godzinach od przedostania się ciała obcego do organizmu i osiÄ ga maksymalne natężenie po 12 h, a po 24 godzinach proces ten ulega zakończeniu.Â
• Aglomeracja – jest to proces otaczania ciał obcych w hemolimfie, ktĂłre sÄ za duĹźe by ulec procesowi fagocytozy. KomĂłrki otaczajÄ zrĂłdło zakaĹźenia (duĹźe ilości grzybĂłw i bakterii), by po 24 godzinach utworzyć wokół niego guzek. W guzku powstajÄ komĂłrki o właściwościach trawiÄ cych ciała obce.Â
• Inkapsulacja – pojedyńcze komĂłrki ciał obcych mogÄ zostać inkapsulowane, czyli otoczone częściowo lub w całości przez komĂłrki inkapsujÄ ce. PrzylegajÄ one ściśle do ciała obcego wokół ktĂłrego powstaje otoczka. Zazwyczaj Inkapsulacja rozpoczyna się po 24 h od wniknięcia ciała obcego do organizmu pszczoły i trwa do 48 godzin. Cały proces polega na unieruchomieniu, zahamowaniu rozwoju i czasami śmierci inkapsulowanych zarazkĂłw.
• Tworzenie guzkĂłw – jest to proces polegajÄ cy na poĹ‚Ä czeniu procesu fagocytacji i agregacji. Proces tworzenia guzkĂłw, jest uruchamiany gdy w hemocelu nagromadzone zostały liczne ilości bakterii i innych ciał obcych. Hemocyty wypełnione sÄ licznymi czÄ steczkami fagocytujÄ cymi otaczajÄ ciało obce (tak jak przy procesie fagocytozy) a następnie przyĹ‚Ä czajÄ się do nich zdrowe nie fagocytujÄ ce komĂłrki i pokrywajÄ je. W efekcie wewnÄ trz znajdujÄ się parę warstw komĂłrek fagocytujÄ cych, ktĂłre pokrywa warstwa zdrowych komĂłrek, tworzÄ c guzek. Proces ten jest uruchamiany do obrony przed większym skupiskiem wirusĂłw i innych czynnikĂłw chorobotwĂłrczych u pszczół.Â
• Segregacja – polega na fagocytowaniu i wychwytywaniu komĂłrek ciał obcych przez komorki osiadłe, nieruchome. Proces ten polega rĂłwnieĹź na wychwytywaniu przez komĂłrki substancji toksycznych. Niekiedy substancje te czasami przetrzymywane sÄ w ciele pszczoły przez całe jej Ĺźycie.Â
• Tworzenie skrzepĂłw – jest to proces polegajÄ cy na uzupełnianiu tkanek ktĂłre powstajÄ w róşnych przypadkach. Koagulacja, bo takÄ nazwę ma teĹź ten proces zapobiega utracie hemolimfy przez pszczoły i likwidacji uszkodzeń przez ktĂłre mogÄ dostać się liczne bakterie i wirusy. Ten proces jest szczegĂłlnie waĹźny przy inwazji warrozy ktĂłra bardzo często przebija się przez pancerz chitynowy pszczoły uszkadzajÄ c go w celu poĹźywienia się hemolimfÄ pszczół. To właśnie przez takie szczeliny do organizmu pszczoły dostajÄ się róşne wirusy m.in. Nosemoza czy zgnilec złośliwy.

 Odporność Sekcyjna i kolonijna

Odporność sekcyjna

Odporność sekcyjna pszczół jest ściśle zwiÄ zana z występowaniem substancji bakteriobĂłjczych w mleczku pszczelim, miodzie i kicie pszczelim. Jednym z najwaĹźniejszych kwasĂłw jest kwas 10-hydroksy-Δ²-decynowy ( trudne słowo :)) ktĂłry występuje w mleczku pszczelim. DuĹźe ilości tego kwasu występujÄ u pszczół jest odpornych na zgnilca złośliwego. Kit pszczeli zawiera terpiny, ktĂłre posiadajÄ właściwości bakterio i grzybobĂłjcze. Właściwości antybakteryjne miodu zwiÄ zane sÄ natomiast z duĹźÄ ilości cukrĂłw i oraz wytwarzaniem nadtlenku wodoru.

Odpornośc kolonijna

Nazywana jest rĂłwnieĹź odpornościÄ beharioralnÄ pszczół i zwiÄ zana jest ona z szczegĂłlnÄ dbałościÄ o czerw pszczeli, szybkim wykrywaniu i usuwaniu z rodziny czerwia martewgo, czyszczeniu plastrĂłw, zwłaszcza przez pszczoły odporne na zgnilca złośliwego.

Â

Odporność humoralna

 W płynach i tkankach owadĂłw, występujÄ substancje o działaniu przeciwbakteryjnym. Nalęży do nich lizozym, substancje hemaglutynujÄ ce i bakteriocydyny. WaĹźnÄ rolę w mechanizmach odporności naturalnej odgrywa melanizacja hemolify i odkładanie melaniny.

Â

Melaniny – kolor oczy i włosĂłw

Od liczby i rodzaju czÄ steczek melaniny w cebulce włosa zaleĹźy jego kolor. U blondynĂłw zawartość tego składnika jest niska, a czÄ steczki majÄ spiralnÄ strukturę. Noworodki rasy białej nie majÄ w tęczĂłwce melaniny, dlatego ich oczy sÄ niebieskie. Melanina w tęczĂłwce jest wytwarzana później. U innych ras człowieka melanina pojawia się w tęczĂłwce jeszcze przed narodzeniem. Zaburzenia w biosyntezie melanin powodujÄ występowanie albinizmu, natomiast ich podwyĹźszony poziom wywołuje melanizm.

•  Lizozym – jest to ciepłochwiejna substancja ktĂłra występuje u pszczół zdrowych. Powoduje on rozpuszczenie bakterii w jego wstępnej fazie. Lizozym bierze udział w procesie odporności nabytej.
• Substancje hemoglutynujÄ ce – wiadomo Ĺźe występuja w hemolimfie pszczół, lecz obecnie trwajÄ badania nad tymi właściwościami.Â
• Bakteriocydyny - bakteriobĂłjcze właściwości hemolimfy.
• Melanizacja – Melaniny powstajÄ głównie na drodze utleniania i polimeryzacji zwiÄ zkĂłw fenolowych i sÄ waĹźnÄ grupÄ barwnikĂłw. W przypadku inwazji bakterii i wniknięciu ich do hemocelu (komĂłrki hemolimfy), dochodzi do odkładania melaniny w pobliĹźu otworĂłw lub całego ciała pasoĹźyta. Pojawia się ona zawsze po wystÄ pieniu odczyny hemocylarnego. Melanina odłoĹźona w ścianie otoczek lub guzkĂłw tworzy barierę nieprzepuszczalnÄ . Hamuje ona wymianę gazowÄ i wydalanie do hemolimfy, produktĂłw przemiany materii zarazkĂłw.

Â

Â

Â