Jad Pszczeli

Jad Pszczeli

 

Jad pszczeli jest wydzieliną gruczołów jadowych robotnic i matek pszczoły miodnej. Pszczoła produkuje go od drugiego do dwudziestego dnia swego życia. Aktywność gruczołów jadowych sukcesywnie rośnie do piętnastego dnia życia, a następnie od szesnastego do dwudziestego dnia maleje, by po tym czasie zaniknąć.

 

Jad gromadzony jest w zbiorniczku błoniastym znajdującym się w odwłoku, u nasady aparatu obronnego – żądła. Jest on produkowany przez dwa gruczoły: większy – produkujący właściwy jad o odczynie kwaśnym, i mniejszy – produkujący substancję o odczynie zasadowym, służącym do zwilĹźania aparatu żądłowego i neutralizacji resztek jadu. Zbiorniczek jadowy otwiera się do kanału sztyletu żądła i w momencie jego wbijania jad wpływa do ranki w skĂłrze. Woreczek jadowy moĹźe pomieścić od 0,3-0,4 mg jadu, a pszczoła w czasie użądlenia wprowadza około 0,012 mg, co odpowiada jednej międzynarodowej jednostce jadu pszczelego, czyli 10 Îźg suchego produktu.

 

Jad jest środkiem obronnym pszczoły i służy jej do walki z wrogami, a także wykorzystywany jest przez matkę pszczelą do zabijania konkurentek.  Interesujące jest, że do najbardziej uczulonych na jad należą same pszczoły, a z innych gatunków najwrażliwsze są konie, psy, gęsi, kury i gołębie.
Sobole, tchórze syberyjskie, szczury i jeże są natomiast niewrażliwe na jad. Produkcja jego zależy w dużym stopniu od ilości spożywanych przez pszczoły substancji białkowych, a więc pyłku kwiatowego i pierzgi, które wzmagają aktywność gruczołów jadowych.

 

Jad jest bezbarwną, szybko schnącą cieczą o słabym, aromatycznym zapachu, gęstości 1,1313 g/cm3, odczynie kwaśnym (pH 5-5,5) i smaku kwaśno-gorzkim.  Dobrze rozpuszcza się w wodzie i kwasach, a nie rozpuszcza się w alkoholu. W stanie suchym bez dostępu światła i wilgoci może być przechowywany w temperaturze otoczenia przez kilka miesięcy.

Optymalną temperaturą przechowywania jest -15 do 2^oC. Po zamrożeniu znacznie dłużej zachowuje swoją wartość. Nie traci swoich właściwości w temperaturze 100^oC. Największą trwałość ma w postaci liofilizowanej. Pod wpływem promieni słonecznych i w temperaturze 40^oC szybko ulega rozkładowi.

 

Jad stanowi mieszaninę róşnych związkĂłw chemicznych, przede wszystkim białek, ktĂłre stanowią 57% jego suchej masy. W jadzie oprĂłcz histaminy, fosfolipazy A i hyaluronidazy, znajduje się jeszcze kilka innych toksycznych peptydĂłw, między innymi melitynina i silna neurotoksyna – apamina, a takĹźe adolapina. Zawiera teĹź substancje o lipoidalnych właściwościach oraz feromony alarmowe. Ponadto, w jadzie pszczelim stwierdzono obecność kwasu indolowego, fosforowego, palmitynowego i kwasĂłw tłuszczowych oraz choliny i gliceryny. Ze związkĂłw mineralnych zawiera m.in.: wapń, magnez, węgiel, fosfor, wodĂłr, azot i siarkę.

 

Jad pszczeli wzmaga działanie streptomycyny i biomycyny oraz sulfonamidów, a osłabia penicyliny i wykazuje działanie ochronne przed promieniowaniem jonizującym. Jad pszczeli wykazuje działania: bakteriobójcze, przeciwgrzybiczne, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwmiażdżycowe, przeciwkrzepliwe, hypotyniczne (obniżające ciśnienie tętnicze krwi), alergizujące.